Ana Sayfa

İsviçre Alpleri'nde Küçük Bir Dil İçin Büyük Kavga: Romanş'ı Düzenleme Planı

1 dk okuma

1982 yılının soğuk bir Ocak sabahında, Lia Rumantscha genel sekreteri Bernard Cathomas, İsviçre'nin en az bilinen ulusal dili olan Romanş'ı korumakla görevli küçük bir derneğin temsilcisi olarak Zürih Üniversitesi dilbilimcisi Heinrich Schmid'i ziyaret etti. Cathomas'ın amacı, İsviçre nüfusunun yüzde birinden azı tarafından konuşulan ve kendi içinde beş ana lehçeye ayrılmış, hatta birbirini anlaması zor olan bu dilin standartlaştırılması için Schmid'in uzmanlığından faydalanmaktı. Daha önceki birleştirme girişimleri, lehçeler arası rekabet nedeniyle başarısız olmuştu.

Schmid, anadili Romanş olmasa da, 1904'te başlanan ve hala tamamlanma aşamasında olan "Dicziunari Rumantsch Grischun" adlı Romanş sözlüğü üzerinde çalışmış, bu alanda derin bir uzmanlık kazanmıştı. Cathomas onu ziyaret ettiğinde, Schmid'in kafasında zaten bir standartlaştırma planı hazırdı: en yaygın paylaşılan yazım kurallarının lehçeler arasında benimsenmesini öngören bir "çoğunluk ilkesi". Cathomas, bu düzenli planın vadilere yayıldığında ne kadar hızlı bir tartışma fırtınası başlatacağını tahmin edememişti.

Schmid'in titiz planı, İsviçre'deki sınıfları, gazeteleri ve sonunda kanton politikalarını saran büyük kavgalara yol açtı. Bu durum, bir dilin hayatta kalmasını sağlamaya yönelik bir girişimin, standartlaştırılan kişiler için kendi özgünlüklerine bir saldırı gibi nasıl algılanabileceğine dair bir ders niteliğindeydi. Makale, Avrupa dillerinin çoğunun lehçeler arası çekişmelerden doğduğunu ve İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi dillerin standartlaşma süreçlerinin de benzer dinamiklerle şekillendiğini hatırlatıyor.

İçgörü

Dil standardizasyonu çabaları, bir dilin hayatta kalmasını sağlamayı amaçlasa bile, yerel kimlikleri ve kültürel özgünlükleri tehdit ediyormuş gibi algılanarak derin toplumsal ve politik çatışmalara yol açabilir.

Kaynak